Dị ứng bạc giả nặng hơn bạc thật? Phân tích khoa học vạch trần Niken, Chì và Cadmium

Giải mã thuật ngữ: “Bạc thật” và “Bạc giả” khác nhau ở đâu?

Có thể hình dung việc phân biệt bạc thật và giả giống như phân biệt mật ong nguyên chất và siro đường. Bề ngoài chúng có thể tương tự, nhưng thành phần bên trong quyết định hoàn toàn giá trị và mức độ an toàn. Trong ngành kim hoàn, “bạc thật” được định nghĩa theo tiêu chuẩn quốc tế là Bạc Sterling (925), một hợp kim chứa tối thiểu 92.5% bạc nguyên chất theo trọng lượng.¹ 7.5% còn lại thường là đồng, được thêm vào để tăng độ cứng, vì bạc 99.9% quá mềm để chế tác trang sức bền đẹp.

Ngược lại, “bạc giả” là một phổ rộng các sản phẩm có vẻ ngoài giống bạc nhưng cấu trúc hoàn toàn khác biệt. Phổ biến nhất là trang sức mạ bạc, với lõi kim loại cơ bản rẻ tiền (thường chứa niken) được phủ một lớp bạc hiển vi. Lớp mạ này cực kỳ dễ mài mòn, làm lộ ra kim loại nền gây dị ứng. Nguy hiểm hơn là các hợp kim gây hiểu lầm như “Bạc Niken”, một hợp kim của đồng, kẽm và tới 10-20% niken mà không hề chứa bạc.⁵ Đặc biệt đáng báo động tại Việt Nam là các sản phẩm không rõ nguồn gốc được gọi là “Bạc Tây Tạng”, vốn là các hợp kim kim loại trắng không chỉ chứa niken mà còn có nguy cơ nhiễm các độc tố toàn thân như chì, cadmium và asen ở mức nguy hiểm.⁷

Phản ứng miễn dịch: Vì sao Niken là “kẻ chủ mưu” gây dị ứng?

Phản ứng ngứa, mẩn đỏ khi đeo kim loại không phải là một dị ứng tức thời, mà giống như một “ghi nhớ” của hệ miễn dịch. Đây là một phản ứng quá mẫn loại muộn, qua trung gian tế bào T.³ Vấn đề bắt đầu khi mồ hôi trên da, vốn có tính axit nhẹ và chứa muối, hoạt động như một chất điện giải ăn mòn kim loại, giải phóng các ion niken (Ni²⁺) lên bề mặt da.³

Các ion niken này quá nhỏ để hệ miễn dịch nhận ra, nên chúng “ngụy trang” bằng cách liên kết với protein của chính cơ thể. Phức hợp mới này bị các tế bào trình diện kháng nguyên nhận diện là “kẻ lạ mặt”, sau đó chúng di chuyển đến hạch bạch huyết và “huấn luyện” các tế bào T ghi nhớ kẻ thù này. Ở lần tiếp xúc sau, các tế bào T đã được mẫn cảm sẽ nhận ra phức hợp niken-protein và phát động một cuộc tấn công, giải phóng các hóa chất trung gian gây viêm, dẫn đến các triệu chứng ngứa, đỏ, sưng và mụn nước sau 12 đến 48 giờ. Tỷ lệ dị ứng niken ở phụ nữ (ước tính 15-17%) cao hơn nhiều so với nam giới (3%), một phần do tần suất tiếp xúc với trang sức thời trang giá rẻ cao hơn.⁴

Mối đe dọa thầm lặng: Độc tính toàn thân từ Chì (Pb) và Cadmium (Cd)

Nếu dị ứng niken là một báo động ồn ào trên da, thì ngộ độc kim loại nặng từ trang sức giả lại giống như một kẻ thù thầm lặng, gây tổn thương từ bên trong. Chì (Pb) là một chất độc thần kinh cực mạnh, nguy hiểm vì nó có khả năng “bắt chước” canxi, cho phép nó vượt qua hàng rào máu não và phá vỡ sự phát triển của não bộ.⁸ Không có mức độ phơi nhiễm chì nào được coi là an toàn, dù là nhỏ nhất.⁸ Nguy cơ chính từ trang sức, đặc biệt với trẻ em, là qua đường tiêu hóa do hành vi đưa tay vào miệng hoặc ngậm, nuốt trang sức.⁸

Cadmium (Cd) lại là một “kẻ hủy diệt” xương và thận. Nó được các nhà sản xuất trang sức chất lượng thấp ưa chuộng vì giúp tăng khối lượng, tạo độ bóng và có nhiệt độ nóng chảy thấp, dễ đúc.⁶ Cadmium là một chất gây ung thư, phá vỡ quá trình chuyển hóa canxi và tích tụ trong thận với chu kỳ bán rã sinh học kéo dài từ 10-30 năm, nghĩa là tổn thương gần như không thể phục hồi.⁶ Sự tồn tại của các quy định nghiêm ngặt như TCVN 10065:2013 tại Việt Nam đã nhấn mạnh mức độ nghiêm trọng của mối đe dọa này, đặc biệt là đối với trẻ em, đối tượng dễ bị tổn thương nhất.⁹

Hỏi – đáp nhanh

Kết luận

Luận điểm cho rằng “bạc giả” gây phản ứng nghiêm trọng hơn “bạc thật” là hoàn toàn chính xác và được củng cố bởi khoa học vật liệu và độc chất học. Rủi ro của Bạc Sterling 925 thật gần như không đáng kể, trong khi bạc giả mang đến mối đe dọa kép: nguy cơ dị ứng niken gần như chắc chắn và một hiểm họa thầm lặng từ ngộ độc chì, cadmium.⁷ Việc trang bị kiến thức để nhận biết, lựa chọn sản phẩm từ các nguồn uy tín và hiểu rõ các vật liệu thay thế an toàn là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe của bạn và người thân.