Dấu ‘925’ trên bạc có ý nghĩa pháp lý gì tại Việt Nam? Giải mã TCVN 10616 và trách nhiệm của người bán

Nền tảng Quản lý Chất lượng tại Việt Nam: Luật Chất lượng Sản phẩm, Hàng hóa

Hãy hình dung con dấu “925” trên trang sức không phải là một nhãn hiệu, mà là chữ ký của người thợ trên một bản hợp đồng công khai. Tại Việt Nam, nền tảng pháp lý về chất lượng không dựa vào một cơ quan kiểm định đóng dấu cho từng sản phẩm, mà dựa trên nguyên tắc tự chịu trách nhiệm của chính nhà sản xuất (¹). Điều này đặt gánh nặng chứng minh chất lượng lên vai doanh nghiệp, tạo ra một cơ chế giám sát linh hoạt nhưng không kém phần chặt chẽ.

Cốt lõi của hệ thống này là nguyên tắc “công bố tiêu chuẩn áp dụng” được quy định trong Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Theo Điều 23 của luật, người sản xuất hoặc nhập khẩu phải tự công bố các thông số chất lượng của sản phẩm mình (¹). Do đó, hành động khắc dấu “925” chính là một lời tuyên bố pháp lý rằng: “Tôi, với tư cách nhà sản xuất, cam kết sản phẩm này đạt độ tinh khiết 92.5% bạc theo Tiêu chuẩn Quốc gia (TCVN) hiện hành.” Lời tuyên bố này biến một tranh chấp tiềm tàng từ “hàng không đúng mô tả” thành một vi phạm pháp luật về chất lượng, tạo cơ sở cho cơ quan Quản lý thị trường can thiệp.

Hơn nữa, luật pháp còn thiết lập một chuỗi trách nhiệm liên đới. Nhà bán lẻ không thể thoái thác bằng cách đổ lỗi cho nhà cung cấp. Họ có nghĩa vụ pháp lý phải “kiểm tra nguồn gốc hàng hóa, nhãn hàng hóa, các tài liệu liên quan đến chất lượng” (¹). Điều này gián tiếp thúc đẩy toàn bộ chuỗi cung ứng phải minh bạch. Để tự bảo vệ mình, các cửa hàng bán lẻ buộc phải yêu cầu nhà sản xuất cung cấp đầy đủ chứng từ, kết quả thử nghiệm và hóa đơn, từ đó ngăn chặn nguồn hàng trôi nổi, không rõ chất lượng.

Quy định Kỹ thuật về Độ tinh khiết: Phân tích sâu TCVN 10616

Nếu Luật Chất lượng sản phẩm là “luật chơi”, thì Tiêu chuẩn Quốc gia (TCVN) chính là “thước đo” cụ thể để xác định thắng thua. Đối với bạc trang sức, thước đo quan trọng nhất là TCVN 10616, một văn bản có tính quyết định đến việc một sản phẩm có được coi là “đúng chuẩn” hay không. Điều cốt lõi cần nắm là TCVN 10616:2025 là phiên bản chấp nhận toàn phần của tiêu chuẩn quốc tế ISO 9202:2019 (⁸). Sự hài hòa hóa này cho thấy tiêu chuẩn chất lượng của Việt Nam hoàn toàn tương thích với các thông lệ tốt nhất trên toàn cầu, đảm bảo quyền lợi cho người tiêu dùng và tạo thuận lợi cho thương mại.

TCVN 10616/ISO 9202 công nhận ba cấp độ tinh khiết chính cho hợp kim bạc trang sức, được tính bằng phần nghìn: 800, 925 và 999 (⁹). Điều này có nghĩa là con dấu “925”, hay còn gọi là bạc Sterling (EN: Sterling Silver), không phải là một tên gọi thương mại tùy ý, mà là một cấp chất lượng được định nghĩa rõ ràng trong tiêu chuẩn quốc gia, yêu cầu hàm lượng bạc tối thiểu là 92.5%.

Một trong những yêu cầu nghiêm ngặt và quan trọng nhất của tiêu chuẩn là quy tắc “không dung sai âm” (EN: no minus tolerance) (¹³). Điều này có nghĩa là độ tinh khiết được công bố là giá trị tối thiểu tuyệt đối. Một sản phẩm được kiểm tra và cho kết quả 92.4% bạc sẽ bị coi là không đạt chuẩn “925”. Yêu cầu này đòi hỏi các nhà sản xuất phải có quy trình kiểm soát chất lượng cực kỳ chính xác. Để thực thi điều này, TCVN 10622 (tương đương ISO 13756) cũng quy định phương pháp thử nghiệm chính thức để xác định hàm lượng bạc, tạo cơ sở kỹ thuật vững chắc cho công tác thanh tra, kiểm tra của nhà nước (⁷).

Làm rõ vai trò của Nghị định 24/2012/NĐ-CP

Một sự nhầm lẫn phổ biến là cho rằng Nghị định 24/2012/NĐ-CP là văn bản chi phối hoạt động kinh doanh bạc trang sức. Thực tế, văn bản này giống như một công cụ của ngân hàng trung ương để quản lý một loại tài sản tài chính, chứ không phải là quy định kỹ thuật cho hàng tiêu dùng. Toàn bộ trọng tâm của Nghị định 24 là “quản lý hoạt động kinh doanh vàng”, đặc biệt là vàng miếng SJC, nhằm mục tiêu ổn định thị trường tài chính và ngăn chặn tình trạng “vàng hóa” nền kinh tế (²⁹).

Văn bản này hoàn toàn không chứa bất kỳ điều khoản nào thiết lập thông số kỹ thuật về độ tinh khiết, thành phần, hay cách ghi dấu đối với bạc trang sức. Có một sự phân chia nhiệm vụ rõ ràng giữa các cơ quan nhà nước: Ngân hàng Nhà nước sử dụng Nghị định 24 để quản lý vàng như một công cụ kinh tế vĩ mô, trong khi Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành các TCVN và thông tư liên quan để quản lý chất lượng kỹ thuật của tất cả các sản phẩm, bao gồm cả vàng và bạc trang sức (¹⁶). Do đó, một doanh nghiệp kinh doanh bạc trang sức sẽ làm việc chủ yếu theo các quy định của Bộ Khoa học và Công nghệ.

Giám sát, Thực thi và Khuyến nghị Tuân thủ

Để đảm bảo các quy định được thực thi, có hai cơ quan chính đóng vai trò then chốt. Chi cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng là đơn vị chịu trách nhiệm về các tiêu chuẩn kỹ thuật, trong khi lực lượng Quản lý thị trường (trực thuộc Bộ Công Thương) là đơn vị tuyến đầu thực hiện các cuộc kiểm tra đột xuất tại các cơ sở kinh doanh (³⁴, ³⁶). Các báo cáo kiểm tra thị trường cho thấy vi phạm phổ biến là “không công bố tiêu chuẩn áp dụng”, có thể hiểu là sản phẩm không có dấu, hoặc có dấu nhưng không thể chứng minh được chất lượng tương ứng (³⁸). Điều này một lần nữa khẳng định tầm quan trọng của việc ghi dấu đúng và có hồ sơ chất lượng đi kèm.

Hỏi – đáp nhanh

Kết luận

Khung pháp lý của Việt Nam về bạc trang sức được xây dựng trên một cơ chế hiện đại, dựa vào thị trường và trách nhiệm của doanh nghiệp. Thay vì một hệ thống quản lý tập trung, luật pháp trao quyền và nghĩa vụ cho nhà sản xuất để tự công bố và cam kết về chất lượng sản phẩm của mình thông qua các tiêu chuẩn kỹ thuật rõ ràng như TCVN 10616 (¹, ⁸). Đối với cả người chế tác và người tiêu dùng, việc hiểu rõ các quy định này không chỉ là để tuân thủ pháp luật, mà còn là để xây dựng một thị trường trang sức minh bạch, công bằng và bền vững.