Dấu ‘925’ trên bạc có ý nghĩa pháp lý gì tại Việt Nam? Giải mã TCVN 10616 và trách nhiệm của người bán

Khi khắc “925”, người bán đang cam kết điều gì theo luật Việt Nam?

Hãy thử hình dung con dấu “925” không chỉ là một con số, mà nó giống như chữ ký của người bán trên một bản hợp đồng công khai với mọi khách hàng. Tại Việt Nam, cơ chế quản lý chất lượng hàng hóa, bao gồm cả trang sức, được xây dựng dựa trên một nguyên tắc rất hiện đại và linh hoạt: tự công bố và tự chịu trách nhiệm¹. Thay vì có một cơ quan nhà nước đi kiểm định và đóng dấu cho từng chiếc nhẫn, từng đôi bông tai trước khi bán, luật pháp trao quyền và nghĩa vụ đó trực tiếp cho nhà sản xuất và nhà kinh doanh. Điều này áp dụng cho mọi sản phẩm; ví dụ, đối với phái nữ, một chiếc nhẫn bạc nữ phải tuân thủ nghiêm ngặt; và các loại trang sức bạc cho nam giới cũng không ngoại lệ.

Cốt lõi của cơ chế này nằm ở Điều 23 của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Điều luật này yêu cầu người sản xuất phải tự công bố tiêu chuẩn chất lượng mà sản phẩm của mình tuân theo¹. Vì vậy, khi một người thợ hay một công ty quyết định khắc dấu “925” lên sản phẩm, họ không chỉ đơn thuần là đang mô tả nó. Họ đang thực hiện một hành vi pháp lý, một lời tuyên bố công khai rằng: “Sản phẩm này của tôi cam kết chứa ít nhất 92,5% bạc nguyên chất, tuân thủ hoàn toàn Tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 10616.”

Lời tuyên bố này có sức nặng rất lớn. Nó biến một vấn đề tưởng chừng chỉ là “hàng không đúng như quảng cáo” thành một hành vi có khả năng vi phạm pháp luật về chất lượng. Đây chính là cơ sở để các cơ quan chức năng, chẳng hạn như Quản lý thị trường, có thể vào cuộc kiểm tra và xử lý nếu có nghi ngờ hoặc khiếu nại.

Một điểm quan trọng nữa mà ít người để ý là chuỗi trách nhiệm liên đới. Luật pháp quy định rất rõ rằng nhà bán lẻ không thể chối bỏ trách nhiệm bằng cách nói “đây là lỗi của nhà cung cấp”. Người bán cuối cùng có nghĩa vụ phải kiểm tra nguồn gốc, nhãn mác và các giấy tờ liên quan đến chất lượng hàng hóa trước khi bán cho người tiêu dùng¹. Quy định này giống như một tấm lưới an toàn, buộc toàn bộ chuỗi cung ứng phải trở nên minh bạch hơn. Để tự bảo vệ mình, các cửa hàng, dù lớn hay nhỏ, đều phải yêu cầu đối tác cung cấp đầy đủ hồ sơ chất lượng, kết quả thử nghiệm và hóa đơn chứng từ hợp lệ. Điều này góp phần đẩy lùi những nguồn hàng trôi nổi, không rõ nguồn gốc và không đảm bảo chất lượng.

TCVN 10616 nói gì về bạc 925, và tại sao lại quan trọng?

Nếu Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa là “luật chơi” chung, thì các Tiêu chuẩn Quốc gia (TCVN) chính là “thước đo” chi tiết để xác định một sản phẩm có đạt yêu cầu hay không. Đối với trang sức bạc, văn bản quan trọng nhất mà chúng ta cần quan tâm là TCVN 10616:2025³. Đây chính là tài liệu định nghĩa một cách chính thức và cụ thể các cấp độ tinh khiết của hợp kim bạc.

Một điều cực kỳ quan trọng cần nhấn mạnh là tiêu chuẩn TCVN 10616:2025 của Việt Nam được xây dựng hoàn toàn tương đương với tiêu chuẩn quốc tế ISO 9202:2019². Điều này có ý nghĩa to lớn, nó cho thấy rằng chất lượng bạc trang sức tại Việt Nam được đo lường bằng cùng một thước đo với các thị trường phát triển trên thế giới. Người tiêu dùng Việt được bảo vệ bởi một tiêu chuẩn có uy tín toàn cầu.

Theo TCVN 10616, có ba cấp độ tinh khiết (hay còn gọi là “hàm lượng” hoặc “tuổi”) chính được công nhận cho bạc trang sức, tính theo đơn vị phần nghìn (‰):

Điểm nghiêm ngặt nhất và cũng là điểm bảo vệ người tiêu dùng mạnh mẽ nhất trong tiêu chuẩn này chính là nguyên tắc “không dung sai âm” (no minus tolerance)². Cụm từ này nghe có vẻ kỹ thuật, nhưng có thể hiểu một cách đơn giản: hàm lượng bạc công bố là giá trị tối thiểu tuyệt đối, không được phép thấp hơn dù chỉ một chút. Ví dụ, một chiếc lắc tay bạc nữ được khắc dấu “925”, khi đưa đi phân tích cho ra kết quả là 924,9‰ (tức 92,49% bạc), thì sản phẩm đó ngay lập tức bị coi là không đạt chuẩn, quy định này cũng áp dụng tương tự với các loại vòng tay bạc cho nam giới. Không có bất kỳ sự du di nào. Quy tắc này buộc các nhà sản xuất phải đầu tư vào quy trình pha chế và kiểm soát chất lượng cực kỳ chính xác.

Để đảm bảo tính khách quan và khoa học, TCVN 10622 (tương đương ISO 13756) cũng được ban hành để quy định phương pháp thử nghiệm chuẩn để xác định hàm lượng bạc trong hợp kim⁶. Điều này tạo ra một cơ sở kỹ thuật vững chắc cho các cơ quan chức năng khi cần tiến hành thanh tra, kiểm tra chất lượng sản phẩm trên thị trường.

Nghị định 24/2012 có áp dụng cho bạc trang sức không?

Đây là một trong những hiểu lầm phổ biến nhất, không chỉ với người tiêu dùng mà đôi khi cả với những người kinh doanh. Nhiều người cho rằng Nghị định 24/2012/NĐ-CP là văn bản pháp luật cao nhất chi phối toàn bộ thị trường vàng bạc đá quý. Tuy nhiên, thực tế hoàn toàn không phải vậy.

Bạn hãy hình dung Nghị định 24 như một công cụ của Ngân hàng Nhà nước để quản lý một loại tài sản tài chính đặc biệt, chứ không phải một bộ quy tắc kỹ thuật cho hàng hóa tiêu dùng. Toàn bộ trọng tâm và mục tiêu của Nghị định 24 là để “quản lý hoạt động kinh doanh vàng”, đặc biệt là vàng miếng, nhằm ổn định thị trường tiền tệ, kiểm soát ngoại hối và ngăn chặn tình trạng “vàng hóa” nền kinh tế – tức là người dân dùng vàng như một phương tiện thanh toán thay cho tiền đồng⁵.

Nếu đọc kỹ toàn bộ văn bản của Nghị định 24, bạn sẽ không tìm thấy bất kỳ điều khoản nào quy định về độ tinh khiết của bạc, cách đóng dấu bạc, hay các tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan đến bạc trang sức. Có một sự phân chia nhiệm vụ rất rõ ràng trong hệ thống quản lý nhà nước:

 
• Ngân hàng Nhà nước: Sử dụng Nghị định 24 để quản lý VÀNG dưới góc độ kinh tế vĩ mô, tài chính và tiền tệ.

 

• Bộ Khoa học và Công nghệ: Chịu trách nhiệm ban hành các Tiêu chuẩn Quốc gia (TCVN) và các quy định liên quan để quản lý CHẤT LƯỢNG KỸ THUẬT của tất cả các loại sản phẩm, hàng hóa, trong đó có cả vàng và bạc trang sức⁴.

Vì vậy, khi kinh doanh bạc trang sức, cơ sở pháp lý và kỹ thuật mà doanh nghiệp cần tuân thủ là Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa và các TCVN liên quan, chứ không phải Nghị định 24.

Ai sẽ kiểm tra chất lượng bạc, và họ làm điều đó như thế nào?

Như đã đề cập, Việt Nam vận hành theo cơ chế “hậu kiểm”. Điều này có nghĩa là các cơ quan nhà nước sẽ không kiểm tra từng sản phẩm trước khi ra thị trường, mà sẽ tiến hành các đợt thanh tra, kiểm tra đột xuất hoặc theo kế hoạch đối với các cơ sở đang sản xuất, kinh doanh. Vậy, những cơ quan nào sẽ thực hiện nhiệm vụ này?

Có hai đơn vị chính đóng vai trò then chốt trong việc giám sát chất lượng bạc trang sức:

 
1. Chi cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng (thuộc Sở Khoa học và Công nghệ): Đây là cơ quan chuyên môn về mặt kỹ thuật, chịu trách nhiệm phổ biến và hướng dẫn áp dụng các tiêu chuẩn như TCVN 10616. Họ có chuyên môn sâu để đánh giá xem một sản phẩm có tuân thủ đúng các quy định kỹ thuật hay không.

 

2. Cục Quản lý thị trường (thuộc Bộ Công Thương): Đây là lực lượng thực thi tuyến đầu, có mặt trên khắp cả nước. Họ có thẩm quyền kiểm tra đột xuất các cửa hàng, xưởng sản xuất để kiểm tra nhãn mác, hóa đơn chứng từ, nguồn gốc xuất xứ và chất lượng hàng hóa. Khi phát hiện vi phạm, họ là người trực tiếp lập biên bản và ra quyết định xử phạt.

Khi một đoàn kiểm tra đến một cửa hàng trang sức, họ sẽ làm gì? Thông thường, quy trình sẽ bao gồm việc kiểm tra các giấy tờ pháp lý của cửa hàng, kiểm tra nhãn mác trên sản phẩm có đúng quy định không, và đặc biệt là yêu cầu chủ cửa hàng xuất trình các hồ sơ chứng minh chất lượng và nguồn gốc của lô hàng đang bày bán. Họ có thể lấy mẫu ngẫu nhiên, ví dụ như một sản phẩm bất kỳ đang bày bán, để gửi đến các trung tâm thử nghiệm được công nhận (như Quatest) để phân tích hàm lượng. Nếu kết quả phân tích cho thấy sản phẩm không đạt “tuổi” như đã công bố (ví dụ, khắc 925 nhưng chỉ có 91% bạc), đó là cơ sở vững chắc để xử lý vi phạm.

Các báo cáo từ những đợt kiểm tra thị trường cho thấy một trong những lỗi vi phạm phổ biến nhất chính là “không công bố tiêu chuẩn áp dụng” hoặc “chất lượng không phù hợp với tiêu chuẩn công bố”. Điều này một lần nữa cho thấy tầm quan trọng của việc không chỉ khắc dấu đúng mà còn phải có đầy đủ hồ sơ, giấy tờ để chứng minh cho con dấu đó.

Những câu hỏi thường gặp về pháp lý bạc 925

Lời kết

Hệ thống pháp lý của Việt Nam về bạc trang sức được xây dựng dựa trên một nền tảng rất tiến bộ: đề cao trách nhiệm và sự minh bạch của chính doanh nghiệp. Con dấu “925” không còn là một ký hiệu vô tri, mà đã trở thành một lời cam kết pháp lý mạnh mẽ, được bảo vệ bởi Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa và được đo lường bằng các tiêu chuẩn kỹ thuật rõ ràng như TCVN 10616^{1, 3}. Đối với cả người chế tác, người kinh doanh và người tiêu dùng, việc am hiểu những quy định này không chỉ đơn thuần là để tuân thủ pháp luật. Đó là nền tảng để chúng ta cùng nhau xây dựng một thị trường trang sức Việt Nam công bằng, minh bạch và ngày càng phát triển bền vững. Để khám phá thêm các thiết kế đạt chuẩn, mời bạn tham khảo bộ sưu tập trang sức bạc nữ S925 của chúng tôi.