Bạc có bị nam châm hút không? Giải mã khoa học và cách phân biệt thật giả tại nhà

Giải mã từ tính của bạc: Tại sao bạc đẩy nam châm và tạo ra dòng điện xoáy

Hãy tưởng tượng bạc như một người lịch sự, luôn giữ khoảng cách. Khi nam châm tới gần, bạc không bị hút mà còn nhẹ nhàng lùi ra. Trong khoa học, bạc được xếp vào nhóm vật liệu “nghịch từ” (diamagnetism). Nghĩa là nó tạo ra một lực đẩy rất yếu khi gặp từ trường. Lực đẩy này yếu đến mức mắt thường không thể thấy được (¹).

Lý do nằm ở cấu trúc nguyên tử của bạc. Các hạt electron của bạc đã được lấp đầy, xếp thành cặp. Chúng tự triệt tiêu từ tính của nhau. Vì không có từ tính vĩnh cửu, bạc không thể bị hút mạnh như sắt. Nó chỉ còn lại lực đẩy nghịch từ vô cùng yếu. Tuy nhiên, nếu lực đẩy này không đáng kể, tại sao ta vẫn dùng nam châm để “thử” bạc? Câu trả lời nằm ở một hiện tượng khác, mạnh hơn nhiều và chỉ xuất hiện khi có chuyển động: đó là dòng điện xoáy (Eddy Current).

Khi bạn di chuyển một nam châm trên bề mặt bạc (một kim loại dẫn điện siêu tốt), từ trường biến thiên sẽ sinh ra các dòng điện nhỏ hình xoáy nước ngay trong lòng bạc. Theo Định luật Lenz, những dòng điện xoáy này lại tạo ra một từ trường riêng để cản lại chính nam châm. Kết quả là một “lực phanh” vô hình, làm nam châm di chuyển chậm hẳn đi. Hiểu điều này rất quan trọng: thử nam châm thực chất là đang thử độ dẫn điện của bạc, không phải thử từ tính của nó.

Cách thử bạc bằng nam châm: Quy trình đúng và những sai lầm cần tránh

Dùng nam châm thử bạc cũng như dùng nhiệt kế đo sốt. Nó cho kết quả nhanh nhưng phải đọc đúng cách để không chẩn đoán sai. Điều cốt lõi cần nhớ là bạc S925 tiêu chuẩn (tức là 92,5% bạc, còn lại 7,5% là hợp kim) có đặc tính y hệt bạc nguyên chất. Chúng dứt khoát không bị nam châm hút (⁷).

Một trong những sai lầm lớn nhất ở Việt Nam là tin rằng “bạc S925 hít nhẹ”. Chính niềm tin này đã tạo cơ hội cho hàng giả, hàng kém chất lượng. Cảm giác “hít nhẹ” thường chỉ đến từ hai lý do: một là sản phẩm đó là hợp kim rẻ tiền có pha niken (kim loại bị nam châm hút), hai là bạn vô tình thử nam châm ngay cái móc khóa. Rất nhiều móc khóa, nhất là móc kiểu lò xo, có một mẩu thép siêu nhỏ bên trong. Chính mẩu thép này hút nam châm, gây ra hiểu lầm tai hại.

Thay vì chỉ đơn giản là xem trang sức có “dính” nam châm hay không, một phương pháp hiệu quả hơn nhiều là “thử nghiệm trượt”. Phép thử này tận dụng sức mạnh của dòng điện xoáy. Bạn hãy đặt nghiêng một món đồ bạc có bề mặt đủ lớn và phẳng. Ví dụ, đối với phái nữ, bạn có thể thử với dây chuyền bạc nữ có mặt dây chuyền bản to; trong khi phái nam có thể thử với trang sức bạc khác như đồng xu bạc hoặc nhẫn bạc trơn bản lớn. Sau đó, thả một viên nam châm đất hiếm (loại nam châm vĩnh cửu, rất mạnh) trượt trên đó. Nếu là bạc thật, bạn sẽ thấy viên nam châm trượt xuống một cách từ tốn, như thể có một lực cản vô hình. Đây là dấu hiệu rõ ràng của một kim loại dẫn điện tốt như bạc hoặc đồng. Ngược lại, nam châm sẽ hoặc là dính chặt vào bạc giả có lõi sắt, hoặc là trượt xuống rất nhanh trên các vật liệu dẫn điện kém như inox.

Không chỉ dùng nam châm: Các phương pháp kiểm tra bạc thật hiệu quả khác

Giống như một thám tử không chỉ dựa vào một dấu vân tay, việc xác định bạc thật cũng cần kết hợp nhiều bằng chứng khác nhau để có kết luận chắc chắn. Một trong những đặc tính nổi bật nhất của bạc là khả năng dẫn nhiệt. Nó dẫn nhiệt nhanh nhất trong các kim loại, với chỉ số lên tới 429 W/(m·K) (⁴), nghĩa là nó truyền nhiệt đi siêu nhanh.

Dựa vào đặc tính này, “phép thử đá lạnh” là một cách kiểm tra tại nhà vừa đơn giản vừa đáng tin cậy. Khi bạn đặt một viên đá lên món đồ bằng bạc thật, nó sẽ ngay lập tức hút nhiệt từ tay bạn (hoặc môi trường) và truyền vào viên đá. Viên đá sẽ tan chảy nhanh một cách đáng kinh ngạc, như thể đang được đặt trên một vật ấm. Nếu bạn đặt một viên đá khác lên một vật bằng thép không gỉ hoặc nhựa ở cùng nhiệt độ phòng để so sánh, sự chênh lệch về tốc độ tan chảy sẽ vô cùng rõ rệt. Đặc tính này đúng với mọi loại sản phẩm. Ví dụ, nhiều người dùng thử đá lạnh trên nhẫn bạc hoặc lắc tay bạc và thấy kết quả rất rõ. Bạn có thể tự mình kiểm tra.

Một yếu tố khác, nghe có vẻ là tiêu cực, nhưng thực chất lại là dấu hiệu của bạc thật: đó là hiện tượng xỉn màu (bị đen). Khí hậu Việt Nam có độ ẩm trung bình rất cao, thường xuyên trên 80% (⁸). Đây là điều kiện lý tưởng để bạc phản ứng với các hợp chất chứa lưu huỳnh (có trong không khí, mồ hôi). Phản ứng này tạo ra một lớp Bạc Sulfide (Ag₂S) màu đen. Nghe có vẻ lạ, nhưng việc trang sức bạc của bạn bị xỉn màu theo thời gian lại là một bằng chứng cho thấy nó là bạc thật. Các kim loại giả mạo như thép không gỉ thường không bị xỉn đen theo cách này. Vì vậy, thay vì lo lắng, bạn chỉ cần dùng nước rửa bạc chuyên dụng là trang sức sẽ sáng bóng trở lại ngay.

Hỏi – đáp nhanh

Kết luận

Để nhận diện bạc thật một cách đáng tin cậy, không nên phụ thuộc vào bất kỳ phép thử đơn lẻ nào. Phép thử nam châm là công cụ sàng lọc ban đầu hiệu quả để phát hiện kim loại chứa sắt, nhưng giá trị thật sự nằm ở việc quan sát hiệu ứng dòng điện xoáy (lực phanh). Một người tiêu dùng thông thái sẽ kết hợp linh hoạt nhiều phương pháp: từ kiểm tra ký hiệu, thử nghiệm trượt bằng nam châm, thử độ tan của đá lạnh, cho đến việc chấp nhận hiện tượng xỉn màu tự nhiên. Để xem các ý tưởng phối đồ và thiết kế mới nhất, bạn có thể tham khảo bộ sưu tập trang sức bạc nữ S925. Cuối cùng, lựa chọn mua hàng từ một thương hiệu uy tín vẫn là cách đảm bảo chắc chắn nhất cho giá trị sản phẩm.