Bạc càng đen càng thật? Giải mã lầm tưởng, vạch trần đồ giả và hướng dẫn giám định chuẩn chuyên gia

Giải mã khoa học: Tại sao bạc lại bị đen?

Có thể hình dung quá trình bạc bị xỉn màu giống như sắt bị gỉ sét. Cả hai đều là phản ứng hóa học giữa kim loại và các yếu tố trong môi trường, tạo ra một hợp chất mới trên bề mặt. Lớp xỉn màu đen trên bạc không phải là bụi bẩn, mà chính là bạc sulfua (Ag₂S), một hợp chất hình thành khi bạc (Ag) phản ứng với hydro sulfua (H₂S) có trong không khí.²

Quá trình này không diễn ra ngay lập tức. Ban đầu, khi lớp bạc sulfua còn rất mỏng, nó gây ra hiện tượng giao thoa màng mỏng, khiến bề mặt bạc ngả sang các màu vàng, đỏ, rồi xanh lam trước khi đủ dày để hấp thụ hoàn toàn ánh sáng và trở thành màu đen.¹ Khí hậu nhiệt đới ẩm ở Việt Nam với độ ẩm cao là một yếu tố xúc tác, làm quá trình này diễn ra nhanh hơn so với các vùng khí hậu khô ráo.

Vạch trần lầm tưởng: Bạc 925 đen nhanh hơn và kỹ thuật làm giả đồ cổ

Một hiểu lầm phổ biến cho rằng bạc nguyên chất sẽ đen nhanh hơn, nhưng thực tế lại hoàn toàn ngược lại. Bạc sterling (chuẩn 925) được tạo ra bằng cách pha 92.5% bạc với 7.5% kim loại khác (thường là đồng) để tăng độ cứng.¹⁴ Chính lượng đồng này, vốn là kim loại dễ bị oxy hóa hơn bạc, đã trở thành chất xúc tác chính đẩy nhanh quá trình hình thành bạc sulfua, khiến bạc 925 xỉn màu nhanh hơn đáng kể so với bạc ta (99.9%).

Hiểu được điều này, những kẻ làm giả đồ cổ đã lợi dụng hóa học để tạo ra vẻ ngoài cũ kỹ một cách chớp nhoáng. Họ sử dụng một hóa chất gọi là Liver of Sulfur (LOS), một hỗn hợp các hợp chất lưu huỳnh của kali.¹⁹ Khi nhúng bạc vào dung dịch LOS nóng, lớp bạc sulfua đen sẫm sẽ hình thành gần như tức thì, bắt chước hoàn hảo quá trình xỉn màu tự nhiên của hàng chục năm. Tại Việt Nam, đã có nhiều vụ lừa đảo bán “cổ vật” kim loại rẻ tiền được tạo patina giả, đi kèm những câu chuyện bịa đặt để bán với giá cao.¹²

Các phương pháp phân biệt bạc thật giả tại nhà

Khi đối mặt với một món đồ nghi ngờ, bạn có thể thực hiện một vài bài kiểm tra đơn giản tại nhà trước khi tìm đến chuyên gia. Một trong những cách hiệu quả nhất dựa trên một đặc tính vật lý vượt trội của bạc: độ dẫn nhiệt cao nhất trong các kim loại.¹⁰ Bạc truyền nhiệt nhanh đến mức cảm giác mát lạnh khi chạm vào da chính là do nó đang “mượn” nhiệt từ cơ thể bạn.

Các phương pháp dưới đây giúp sàng lọc những loại hàng giả phổ biến nhất. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng chúng không thể xác định được bạc thiếu tuổi (tỷ lệ bạc thấp hơn 92.5%) và nên được kết hợp với nhau để tăng độ tin cậy.

Giám định chuyên nghiệp và các loại bạc giả tinh vi

Khi các phương pháp tại nhà không cho kết quả rõ ràng hoặc với những vật phẩm có giá trị cao, tìm đến một trung tâm giám định là giải pháp an toàn nhất. Các phòng giám định chuyên nghiệp sử dụng các phương pháp như phân tích huỳnh quang tia X (XRF) để xác định chính xác thành phần phần trăm của từng kim loại có trong mẫu.

Tuy nhiên, ngay cả công nghệ hiện đại cũng có điểm yếu. Máy XRF là một kỹ thuật phân tích bề mặt, chỉ có thể xuyên sâu vài micromet.¹¹ Nếu một vật phẩm bằng đồng được mạ một lớp bạc đủ dày, máy XRF sẽ bị đánh lừa và báo kết quả là bạc thật. Một loại hàng giả phổ biến khác là Bạc Niken (Nickel Silver hay German Silver), một hợp kim của đồng-niken-kẽm hoàn toàn không chứa bạc nhưng có vẻ ngoài trắng sáng. Khi bị xỉn, nó sẽ ngả sang màu xám xỉn hoặc vàng-xanh lục đặc trưng.¹⁷

Tại Việt Nam, các trung tâm giám định uy tín có thể kể đến PNJ Lab, DOJILAB, SJC Lab và IGG, nơi cung cấp chứng thư giám định có giá trị pháp lý và chuyên môn cao.⁴⁵⁶

Hỏi – đáp nhanh

Kết luận

Sự xỉn màu của bạc là một hiện tượng hóa học tự nhiên, không phải là bằng chứng xác thực cho độ tinh khiết hay giá trị của nó. Hiểu rõ bản chất của quá trình này và các kỹ thuật làm giả giúp người tiêu dùng phá bỏ được những lầm tưởng cố hữu. Thay vì dựa vào màu sắc, việc kết hợp các phương pháp kiểm tra tại nhà và tin tưởng vào kết quả giám định từ các trung tâm uy tín là cách tiếp cận thông minh và an toàn nhất để sở hữu những món trang sức bạc thật sự giá trị.