Đeo trang sức hình quỷ có thực sự rước họa vào thân? Phân tích đa chiều từ tín ngưỡng đến tâm lý học

Các hệ thống niềm tin lý giải sự kiêng kỵ như thế nào?

Có thể hình dung mỗi vật thể trong vũ trụ đều đang “thở” một loại năng lượng vô hình. Từ góc độ này, việc đeo một món trang sức không chỉ là hành động trang trí, mà là một sự tương tác trực tiếp với các dòng năng lượng. Trong triết học Đông Á, vạn vật được cho là thấm đẫm năng lượng sống gọi là Khí (中文: 气; pinyin: qì; EN: vital energy), nhưng cũng tồn tại một loại năng lượng tiêu cực, hung hãn được gọi là Sát Khí (中文: 煞气; pinyin: shàqì; EN: malevolent energy) có khả năng gây hại.(²)

Nguyên lý này đặc biệt quan trọng khi xem xét các vật phẩm phong thủy mạnh mẽ. Một ví dụ điển hình là Tỳ Hưu (Pixiu), được tin là mang năng lượng “hung dữ” để bảo vệ chủ nhân và thu hút tài lộc. Tuy nhiên, chính bản chất mạnh mẽ này có thể “áp đảo” trường năng lượng của một số nhóm người nhất định như phụ nữ mang thai, người đang ốm yếu, hoặc phụ nữ trong kỳ kinh nguyệt, gây ra sự mất cân bằng.(³) Do đó, vấn đề không nằm ở chỗ biểu tượng đó “tốt” hay “xấu” một cách tuyệt đối, mà là sự tương thích về mặt năng lượng.

Trong khi đó, các tôn giáo lớn đưa ra những lý do thần học rõ ràng. Với Thiên Chúa giáo, việc đeo biểu tượng ma quỷ có thể bị xem như một “lời mời gọi” cho các ảnh hưởng tiêu cực xâm nhập vào cuộc sống.(⁵) Mặt khác, Hồi giáo có một lập trường đặc biệt nghiêm ngặt, coi việc đeo bất kỳ loại bùa hộ mệnh nào với niềm tin rằng chính nó có sức mạnh bảo vệ là Shirk – tội lỗi lớn nhất là san sẻ quyền năng vốn chỉ thuộc về một mình Allah.(⁷) Sự khác biệt này cho thấy tầm quan trọng của việc hiểu rõ hệ thống niềm tin cá nhân trước khi lựa chọn một biểu tượng.

Tác động tâm lý của biểu tượng định hình chúng ta ra sao?

Trang phục và phụ kiện không chỉ là vật trang trí; chúng giống như những “bộ da” tâm lý mà chúng ta khoác lên mình. Lý thuyết “Nhận thức Trang phục” (Enclothed Cognition) cho rằng những gì chúng ta mặc có thể ảnh hưởng sâu sắc đến quá trình nhận thức và hành vi.(⁸) Nghiên cứu kinh điển của Adam & Galinsky năm 2012 đã chứng minh rằng những người mặc áo khoác và tin đó là “áo bác sĩ” đã thể hiện sự chú ý cao hơn đáng kể so với những người mặc cùng chiếc áo nhưng tin đó là “áo họa sĩ”.(⁹)

Áp dụng nguyên lý này vào việc đeo trang sức “quỷ dữ”, một vòng lặp tâm lý có thể hình thành. Một biểu tượng đầu lâu thường gắn với sự nổi loạn, quyền lực hoặc nguy hiểm. Khi đeo nó, các khái niệm này được kích hoạt trong tâm trí, có thể khiến người đeo vô thức cảm thấy quyết đoán hơn, hoặc áp dụng một thái độ cứng rắn hơn. Đây là một lý do để tránh các biểu tượng này: để không vô tình “mồi” cho bản thân những trạng thái tâm lý không mong muốn.

Tuy nhiên, nhà tâm lý học Carl Jung lại cung cấp một góc nhìn đối lập. Theo ông, những hình tượng “quái vật” thường là biểu hiện của “Cái bóng” (The Shadow) – phần bản năng nguyên thủy bị kìm nén của mỗi người.(¹⁰) Từ lăng kính này, việc một người bị thu hút bởi biểu tượng “ma quỷ” có thể là một nỗ lực vô thức để thừa nhận và đối mặt với phần tối bên trong mình, một bước quan trọng trong hành trình trở thành một con người toàn vẹn.

Nghịch lý của sự bảo vệ: Tại sao biểu tượng “cái ác” lại được dùng để chống lại cái ác?

Một trong những khía cạnh hấp dẫn nhất của biểu tượng học là hiện tượng “lấy độc trị độc”. Có thể hình dung nó giống như việc treo một chiếc mặt nạ hung dữ trước cửa nhà để dọa trộm; logic ở đây không phải là “tốt” chống “xấu”, mà là “mạnh” chống “yếu”. Hiện tượng này được gọi là “Phép thuật Hộ thân” (Apotropaic Magic), tức là việc sử dụng các biểu tượng đáng sợ để xua đuổi tà ma và vận rủi.(¹¹)

Biểu tượng Mắt Quỷ (Nazar) là một ví dụ điển hình trên toàn thế giới; dù có tên gọi đáng sợ, nó lại là một bùa hộ mệnh được tin là có khả năng phản chiếu và làm chệch hướng những cái nhìn đố kỵ. Tương tự, ở Hy Lạp cổ đại, hình ảnh đầu của Gorgon Medusa được đặt trên khiên để xua đuổi kẻ thù, hay ở Hàn Quốc, mặt nạ Gwimyunwa (mặt quỷ) được treo để xua đuổi ma quỷ.(¹¹) Trong những bối cảnh này, vẻ ngoài đáng sợ của biểu tượng chính là chức năng bảo vệ của nó.

Ranh giới giữa “thần” và “quỷ” càng trở nên mơ hồ trong các tôn giáo phương Đông. Trong Phật giáo Mật tông, các “Thần Phẫn Nộ” (Wrathful Deities) có vẻ ngoài cực kỳ hung dữ, nhưng họ lại là hiện thân của lòng từ bi giác ngộ.(¹²) Hình tướng phẫn nộ của họ được dùng như một công cụ mạnh mẽ để tiêu diệt những chướng ngại lớn nhất trên con đường tu tập: sự vô minh, tham lam và sân hận. Việc đeo hình ảnh một vị thần như vậy là một hành động sùng kính, tìm kiếm sức mạnh để vượt qua những trở ngại nội tâm.

Hỏi – đáp nhanh

Kết luận

Cuối cùng, không có một câu trả lời duy nhất cho việc có nên đeo trang sức mang biểu tượng “tiêu cực” hay không. Quyết định này phụ thuộc sâu sắc vào hệ thống niềm tin cá nhân, sự nhạy cảm với bối cảnh văn hóa và xã hội, và thông điệp mà bạn muốn biểu đạt về bản thân. Thay vì một quy tắc cứng nhắc, việc trang bị kiến thức đa chiều sẽ giúp bạn đưa ra một lựa chọn có ý thức, trách nhiệm và thực sự thể hiện được con người bạn, dù đó là một biểu tượng của sự bảo vệ, một tuyên ngôn về bản sắc, hay đơn thuần là một tác phẩm nghệ thuật mà bạn trân trọng.