Mua phải bạc giả thì phải làm sao? Hướng dẫn toàn cảnh các biện pháp pháp lý để đòi lại tiền tại Việt Nam

Cơ Sở Pháp Lý Của Khiếu Nại: Hiểu Đúng “Bạc Giả” và “Lừa Dối”

Có thể hình dung một hợp đồng mua bán giống như một ngôi nhà được xây trên một nền móng. Nếu nền móng đó là sự thật (sản phẩm đúng chất lượng), ngôi nhà sẽ vững chắc. Nhưng khi nền móng là sự lừa dối, toàn bộ cấu trúc pháp lý của ngôi nhà đó có thể sụp đổ. Dưới góc độ pháp luật, “bạc giả” được xem là “hàng giả” – hàng hóa có giá trị sử dụng và bản chất không đúng như người bán đã công bố(¹).

Nguyên nhân sâu xa của việc này bắt nguồn từ các tiêu chuẩn kỹ thuật rõ ràng. Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 10616:2025, hài hòa với ISO 9202:2019, quy định cụ thể về độ tinh khiết của hợp kim bạc(⁴). Ví dụ, bạc Sterling (bạc 925) phải chứa tối thiểu 92.5% bạc nguyên chất(⁷). Việc bán một sản phẩm dán nhãn “925” nhưng không đạt được ngưỡng này là một vi phạm trực tiếp. Trong thực tế, điều này có nghĩa là khiếu nại của bạn không chỉ dựa trên cảm giác bị lừa, mà dựa trên sự sai lệch có thể đo đếm được so với tiêu chuẩn đã đăng ký. Điều 127 Bộ luật Dân sự 2015 quy định rất rõ rằng một giao dịch được xác lập do bị lừa dối thì bên bị lừa dối có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố giao dịch đó vô hiệu(²).

Tuy nhiên, cần phải nhìn nhận rằng luận điểm này không phải là tuyệt đối. Có một trường hợp ngoại lệ quan trọng cần xem xét: nếu người bán chứng minh được rằng họ đã cung cấp đầy đủ thông tin về hàm lượng bạc thấp hơn và người mua vẫn đồng ý giao dịch, yếu tố “lừa dối” sẽ khó được xác lập. Trong tình huống này, tranh chấp có thể chuyển từ “hàng giả” sang “chất lượng không như kỳ vọng”. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc lưu trữ bằng chứng về những gì người bán đã quảng cáo và cam kết.

Bước Đi Sống Còn: Thu Thập và Củng Cố Bằng Chứng

Hãy hình dung việc đòi quyền lợi giống như nấu một món ăn phức tạp. Dù bạn có công thức tốt đến đâu, nếu thiếu nguyên liệu chính, món ăn sẽ thất bại. Trong một tranh chấp về bạc giả, “chứng thư giám định” chính là nguyên liệu cốt lõi đó. Pháp luật đặt gánh nặng chứng minh ban đầu lên vai người tiêu dùng(⁵), do đó, việc thu thập bằng chứng một cách có hệ thống là bước đi quyết định thành bại.

Nguyên nhân sâu xa của việc này bắt nguồn từ bản chất của tranh chấp: lời nói chống lại lời nói. Nếu không có bằng chứng khách quan, người bán có thể dễ dàng chối bỏ trách nhiệm. Một chứng thư giám định từ một trung tâm uy tín sẽ biến cuộc tranh cãi thành một cuộc đối chất dựa trên sự thật khoa học không thể chối cãi(⁵). Trong thực tế, khi một người tiêu dùng tại Việt Nam thông báo cho người bán rằng họ đang giữ một kết quả phân tích từ PNJ Lab hay SJC Lab, thế và lực trong cuộc đàm phán ngay lập tức thay đổi. Người bán, khi đối mặt với bằng chứng có thể được trình ra trước tòa, sẽ có xu hướng hợp tác hơn rất nhiều.

Lộ Trình Giải Quyết Tranh Chấp: Từ Thương Lượng Đến Cơ Quan Chức Năng

Việc đòi quyền lợi có thể được ví như leo một chiếc thang, bạn nên bắt đầu từ nấc thang thấp nhất và dễ dàng nhất trước khi tiến lên những nấc cao hơn. Thay vì khởi kiện ngay lập tức, một lộ trình leo thang có hệ thống sẽ giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và tạo áp lực ngày càng tăng lên phía người bán. Bước đầu tiên luôn là thương lượng trực tiếp một cách chuyên nghiệp, dựa trên bằng chứng bạn đã có(⁸).

Lý do chiến lược này hiệu quả là vì nó tận dụng các công cụ miễn phí và có sẵn do nhà nước cung cấp. Khi thương lượng trực tiếp thất bại, việc khiếu nại đến Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (VCCA) qua tổng đài miễn phí 1800.6838 sẽ mang lại sức nặng của một cơ quan quản lý(⁶). Đồng thời, việc tố cáo đến Cục Quản lý thị trường có thể dẫn đến một cuộc kiểm tra đột xuất và các khoản phạt hành chính nặng nề cho người bán, có thể lên đến 70.000.000 đồng đối với cá nhân(⁹). Trong thực tế tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp sẽ chọn cách hoàn tiền cho khách hàng để tránh phải đối mặt với hai cơ quan nhà nước cùng một lúc, xem đó là một giải pháp “ít tốn kém hơn”.

Con Đường Tố Tụng: Khởi Kiện Ra Tòa và Tố Giác Hình Sự

Khi những nấc thang thương lượng và khiếu nại hành chính không mang lại kết quả, người tiêu dùng có quyền sử dụng hai công cụ pháp lý mạnh mẽ nhất. Có thể so sánh chúng như hai loại vũ khí khác nhau: khởi kiện dân sự là một thanh kiếm sắc bén, giúp bạn đòi lại chính xác những gì thuộc về mình; còn tố giác hình sự giống như một khẩu pháo, do nhà nước vận hành để trừng phạt hành vi phạm tội nghiêm trọng. Việc lựa chọn vũ khí nào phụ thuộc vào quy mô và tính chất của vụ việc.

Nguyên nhân của sự phân chia này nằm ở mục tiêu của mỗi con đường. Một vụ kiện dân sự tại Tòa án nhân dân cấp huyện nơi người bán cư trú tập trung vào việc tuyên bố giao dịch vô hiệu do lừa dối và buộc bồi thường thiệt hại, bao gồm cả chi phí giám định(¹⁰). Ngược lại, con đường hình sự chỉ được kích hoạt khi giá trị tài sản bị lừa đảo chiếm đoạt từ 2.000.000 đồng trở lên, theo Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 174, Bộ luật Hình sự)(²). Điều này có nghĩa là, đối với các giao dịch tiêu dùng thông thường, con đường dân sự thường trực tiếp và hiệu quả hơn để đạt được mục tiêu tài chính. Con đường hình sự nên được dành cho các vụ việc có quy mô lớn, tính chất chuyên nghiệp và gây thiệt hại đáng kể.

Hỏi – đáp nhanh

Kết luận

Hành trình đòi lại quyền lợi khi mua phải bạc giả tại Việt Nam không phải là một con đường không lối thoát. Pháp luật đã trang bị cho người tiêu dùng những công cụ mạnh mẽ, từ các tiêu chuẩn kỹ thuật rõ ràng đến các quy định cụ thể trong Bộ luật Dân sự và Hình sự(²). Chìa khóa để chiến thắng nằm ở sự chuẩn bị kỹ lưỡng: thu thập và củng cố bằng chứng một cách khoa học, sau đó lựa chọn và leo thang các biện pháp pháp lý một cách có hệ thống. Bằng cách tiếp cận vấn đề một cách bình tĩnh và có phương pháp, bạn hoàn toàn có thể bảo vệ được quyền lợi chính đáng của mình.