Nguồn thông tin và cam kết từ T&T Jewelry
Để đảm bảo tính chính xác và chiều sâu, nội dung bài viết này được tổng hợp và đối chiếu từ những nguồn thông tin uy tín hàng đầu thế giới. Chúng tôi tin rằng, việc cung cấp kiến thức chuẩn mực là trách nhiệm cốt lõi của một thương hiệu trang sức.
- Tài liệu pháp lý & hướng dẫn từ Chính phủ Anh: Cung cấp cơ sở pháp lý về việc cấm sửa đổi, thay đổi dấu dập, vốn được coi là hành vi vi phạm pháp luật.2
- Quy trình từ các Viện Bảo tồn Quốc tế: Các hướng dẫn kỹ thuật từ Viện Bảo tồn Canada (CCI) và Cục Công viên Quốc gia Hoa Kỳ (NPS) về phương pháp vệ sinh an toàn và kiểm soát môi trường lưu trữ.3, 4
- Dữ liệu từ các Văn phòng Kiểm định (Assay Office): Giải thích logic để giải mã chuỗi thông tin trên dấu dập, đặc biệt là mối liên hệ “chìa khóa” không thể tách rời giữa “dấu thành phố” và “dấu năm”.5
Bài viết do Ban Biên tập T&T Jewelry biên soạn, xuất bản tại ttjewelry.vn, với mục tiêu trở thành nguồn tham khảo đáng tin cậy cho cộng đồng yêu trang sức và đồ cổ tại Việt Nam.
Những điểm cốt lõi cần nhớ
- Không can thiệp vào dấu dập: Sửa chữa, khắc lại hay “làm mới” dấu dập là hành vi bị cấm trong các hệ thống hallmark nghiêm ngặt như của Anh. Hành động này sẽ hủy hoại hoàn toàn giá trị sưu tầm của vật phẩm.2
- Đánh bóng càng nhiều, dấu càng mòn: Mỗi lần đánh bóng đều lấy đi một lớp kim loại mỏng. Vì vậy, hãy ưu tiên các phương pháp vệ sinh nhẹ nhàng và hạn chế đánh bóng nếu không thực sự cần thiết.4
- Kiểm soát độ ẩm là chìa khóa tại Việt Nam: Duy trì độ ẩm tương đối khoảng 40-50% trong hộp kín bằng gói hút ẩm (silica gel) là chiến lược bảo tồn cốt lõi để ngăn bạc bị xỉn màu nhanh và giảm tần suất phải làm sạch.4
Dấu dập bạc cổ thực sự là gì?
Hãy tưởng tượng bộ dấu dập (hallmark) trên một món đồ bạc cổ không phải là chi tiết trang trí. Nó chính là “giấy khai sinh” hay “chứng minh thư” không thể làm giả của món đồ. Đây là một hệ thống mã hóa có tính pháp lý, ghi lại đầy đủ và chính xác danh tính của vật phẩm. Theo các chuyên gia giám định hàng đầu, việc đọc và hiểu được hệ thống này là bước đầu tiên và quan trọng nhất để xác thực nguồn gốc, niên đại và giá trị thực sự của một món đồ.1
Hệ thống dấu dập của Anh, một trong những cơ chế bảo vệ người tiêu dùng lâu đời và nghiêm ngặt nhất thế giới, ra đời từ nhiều thế kỷ trước. Nó xuất phát từ một nhu cầu rất thực tế: đảm bảo độ tinh khiết của kim loại quý. Một bộ dấu dập đầy đủ của Anh thường là một chuỗi dữ liệu liên kết chặt chẽ với nhau, bao gồm:
- Dấu Chuẩn (Standard Mark): Xác nhận độ tinh khiết của bạc (ví dụ, hình sư tử đi ngang cho bạc Sterling 92.5%).
- Dấu Thành phố (Town Mark): Cho biết món đồ được kiểm định tại văn phòng nào (ví dụ, đầu báo cho London, mỏ neo cho Birmingham).
- Dấu Năm (Date Letter): Một ký tự cho biết năm kiểm định. Quan trọng là ký tự này phải được tra cứu dựa theo bảng chữ cái của từng thành phố cụ thể.
- Dấu Nhà Chế tác (Maker’s Mark): Chữ cái viết tắt tên của người thợ hoặc công ty đã tạo ra món đồ.
Sự liên kết của chúng chặt chẽ đến mức, việc mất đi chỉ một dấu cũng có thể phá vỡ toàn bộ chuỗi thông tin. Ví dụ kinh điển nhất là mối quan hệ giữa dấu thành phố và dấu năm. Nếu dấu thành phố (ví dụ: mỏ neo của Birmingham) bị mờ đến mức không đọc được, thì dù cho dấu năm (ví dụ: chữ “A”) có rõ ràng đến đâu, bạn cũng không thể chắc chắn đó là năm nào. Bởi vì chữ “A” của Birmingham năm 1900 khác với chữ “A” của London năm 1916.5 Mất đi chiếc chìa khóa là dấu thành phố, toàn bộ thông tin về niên đại sẽ trở thành phỏng đoán.
Điều này cho thấy giá trị của bạc cổ không chỉ nằm ở trọng lượng kim loại, mà phần lớn nằm ở câu chuyện và tính xác thực mà nó mang theo. Dấu dập chính là văn bản kể lại câu chuyện đó. Khi văn bản này bị mờ, giá trị lịch sử và giá trị sưu tầm cũng phai nhạt theo.
Sơ đồ tư duy đọc dấu dập
Hãy tuân thủ quy trình này để tránh sai lầm trong việc xác định niên đại:
- Bước 1: Tìm Dấu Thành phố. Đây là thông tin quan trọng nhất, là chiếc chìa khóa để giải mã các thông tin còn lại.
- Bước 2: Tìm Dấu Chuẩn. Để xác nhận độ tinh khiết của bạc.
- Bước 3: Dùng Dấu Thành phố để tra cứu Dấu Năm. Truy cập vào bảng ký tự của đúng văn phòng kiểm định đó.
- Bước 4: Xác định Dấu Nhà Chế tác.
Lưu ý vàng: Nếu Dấu Thành phố không thể đọc được, hãy dừng lại. Mọi suy đoán về Dấu Năm đều không còn đáng tin cậy.
Giá trị giảm đến đâu khi dấu dập bị mòn?
Trong thị trường đồ cổ, sự không chắc chắn chính là kẻ thù lớn nhất của giá trị. Một dấu dập bị mờ chính là hiện thân của sự không chắc chắn đó. Khi một nhà sưu tầm hoặc một người mua cân nhắc một món đồ có dấu mờ, họ không chỉ nhìn vào hiện tại, mà còn tính toán đến rủi ro và khó khăn khi muốn bán lại nó trong tương lai.
Mức độ sụt giảm giá trị không có một con số cố định, nhưng nó tuân theo một logic rất rõ ràng. Các nhà đấu giá quốc tế thường dùng một bộ thuật ngữ đã được chuẩn hóa để mô tả tình trạng của dấu dập trong các catalogue của họ:
- “Slightly rubbed” / “Faint” (Hơi mòn / Mờ): Các dấu vẫn có thể đọc được, thường là với sự trợ giúp của kính lúp. Mức độ ảnh hưởng đến giá trị thường không lớn, đôi khi còn được xem là một phần của dấu vết thời gian đối với những món đồ rất cổ.
- “Worn” / “Illegible” (Mòn / Không đọc được): Một hoặc nhiều dấu quan trọng (thường là dấu thành phố hoặc dấu năm) không thể xác định một cách chắc chắn. Đây là lúc giá trị bắt đầu giảm đáng kể. Mức giảm có thể dao động, nhưng việc mất đi thông tin xác thực khiến món đồ trở nên kém hấp dẫn hơn nhiều.
- “Obliterated” / “Unmarked” (Bị xóa / Không có dấu): Hầu hết hoặc toàn bộ các dấu không còn nhận dạng được. Trong trường hợp này, giá trị của món đồ sẽ giảm nghiêm trọng, đôi khi chỉ còn nhỉnh hơn một chút so với giá trị của kim loại nóng chảy. Món đồ đã mất đi câu chuyện của nó.
Nguyên nhân của sự sụt giảm này không phải là một sự trừng phạt, mà là một phép tính kinh tế hợp lý để bù đắp cho rủi ro. Một chiếc thìa do người thợ huyền thoại Paul de Lamerie chế tác với dấu dập sắc nét có thể có giá hàng chục ngàn đô la. Nhưng một chiếc thìa tương tự, cũng của ông, nhưng có dấu thành phố và dấu năm không thể đọc được, sẽ có giá thấp hơn rất nhiều. Người mua phải trả giá cho sự không chắc chắn đó.
Việc định giá này cũng tương tự như khi bạn chọn trang sức hiện đại. Dù không có dấu dập lịch sử, nhưng đối với phái nữ, việc chọn một chiếc nhẫn bạc nữ có thiết kế tinh xảo và chất lượng bạc S925 chuẩn vẫn là ưu tiên hàng đầu.
Đối với những người sưu tầm tại Việt Nam, điều này có nghĩa là khi đánh giá một món đồ bạc cổ châu Âu, việc kiểm tra kỹ lưỡng tình trạng của dấu dập cũng quan trọng không kém gì việc xem xét kiểu dáng hay hoa văn. Đó là yếu tố quyết định giá trị cốt lõi của món đồ.
“Tút” lại dấu dập mờ: Hành động hủy hoại giá trị vĩnh viễn
Một lầm tưởng phổ biến và nguy hiểm nhất là cho rằng chúng ta có thể “sửa chữa” hoặc “khắc lại” một dấu dập bị mờ để làm nó sắc nét hơn. Tuy nhiên, trong thế giới đồ cổ và sưu tầm, bất kỳ hành động can thiệp nào vào dấu dập nguyên bản đều bị coi là một hành vi phá hoại. Nó làm giảm giá trị của vật phẩm về gần như bằng không, chỉ còn lại giá trị của kim loại.
Lý do nằm ở sự khác biệt cơ bản giữa “dấu vết thời gian” và “sự lừa dối có chủ đích”. Một dấu dập bị mòn tự nhiên qua hàng trăm năm sử dụng là một phần của lịch sử chân thật của món đồ. Nó kể câu chuyện về việc món đồ đã được yêu quý và sử dụng như thế nào. Ngược lại, một dấu dập bị can thiệp, dù với ý định tốt, cũng là một lời nói dối. Nó cố gắng tạo ra một lịch sử không có thật, hoặc che giấu một khiếm khuyết.
Tương tự như vậy, với đồ trang sức đeo hàng ngày, phái nữ thường tìm kiếm lắc tay bạc nữ như một điểm nhấn cho cổ tay; giá trị của chúng nằm ở thiết kế và độ mới, thay vì lịch sử như bạc cổ.
Thị trường sưu tầm được xây dựng hoàn toàn dựa trên sự tin tưởng. Một khi sự tin tưởng bị phá vỡ, vật phẩm đó sẽ bị loại khỏi cuộc chơi.
Cảnh báo pháp lý: Đừng can thiệp vào dấu dập
Tại các quốc gia có hệ thống hallmarking nghiêm ngặt, việc can thiệp vào dấu dập không chỉ làm mất giá trị mà còn là hành vi bất hợp pháp. Đạo luật Hallmarking năm 1973 của Vương quốc Anh, một trong những văn bản pháp lý quan trọng nhất về lĩnh vực này, quy định rất rõ ràng:2
- Cấm tuyệt đối: Mọi hành vi thay đổi, xóa bỏ hoặc làm biến dạng một dấu dập mà không có sự cho phép của một Văn phòng Kiểm định chính thức đều là phạm pháp.
- Bao gồm cả “sửa chữa”: Hành vi này bao gồm cả việc dập lại hoặc khắc lại một dấu đã bị mòn.
- Hậu quả nghiêm trọng: Các vật phẩm có dấu dập bị can thiệp có thể bị các cơ quan chức năng thu giữ và phá hủy.
Dù luật pháp Việt Nam không có quy định tương tự, nhưng khi một món đồ được giao dịch trên thị trường quốc tế, nó sẽ tuân theo các quy tắc và tiêu chuẩn của thị trường đó. Một món đồ bị can thiệp sẽ không bao giờ được chấp nhận bởi các nhà đấu giá hay các nhà sưu tầm nghiêm túc.
Bảo tồn dấu dập: Chiến lược cho khí hậu Việt Nam
Mục tiêu cao nhất của việc bảo tồn bạc cổ không phải là làm cho nó “sáng bóng như mới”, mà là làm chậm lại quá trình lão hóa tự nhiên một cách an toàn nhất. Nguyên tắc vàng mà các chuyên gia bảo tồn tại các bảo tàng lớn trên thế giới luôn nhấn mạnh là: “can thiệp tối thiểu”. Mỗi lần chúng ta đánh bóng một món đồ bạc, dù nhẹ nhàng đến đâu, cũng làm mất đi một lớp kim loại siêu mỏng. Theo thời gian, quá trình này sẽ mài mòn các chi tiết chạm khắc tinh xảo và đặc biệt là các cạnh sắc nét của dấu dập.4
Việc mài mòn này cũng là điều cần lưu ý khi vệ sinh trang sức thông thường, ví dụ như dây chuyền bạc nữ, vì chúng thường mỏng manh và dễ bị ảnh hưởng bởi hóa chất tẩy rửa mạnh.
Tại Việt Nam, thách thức này còn lớn hơn gấp bội do độ ẩm cao trong không khí, đặc biệt là vào mùa nồm ở miền Bắc. Độ ẩm là chất xúc tác chính đẩy nhanh quá trình oxy hóa và phản ứng với lưu huỳnh trong không khí, tạo ra lớp bạc sulfua (Ag₂S) màu đen mà chúng ta thường gọi là “xỉn màu.3 Độ ẩm cao dẫn đến nhu cầu phải vệ sinh thường xuyên hơn, và nếu không làm đúng cách, nguy cơ mài mòn dấu dập sẽ tăng theo cấp số nhân.
Vậy giải pháp là gì? Đó là phòng bệnh hơn chữa bệnh. Thay vì liên tục phải đánh bóng để loại bỏ lớp xỉn màu, chúng ta hãy tập trung vào việc ngăn chặn quá trình xỉn màu ngay từ đầu.
Checklist bảo quản bạc cổ trong mùa nồm ẩm
- Tạo một “tiểu khí hậu”: Đừng để bạc tiếp xúc trực tiếp với không khí. Hãy bảo quản chúng trong hộp kín (hộp nhựa chất lượng tốt có gioăng cao su là lý tưởng) hoặc túi zip khóa kín.
- Kiểm soát độ ẩm bằng Silica Gel: Đây là công cụ hữu hiệu nhất. Đặt vài gói hút ẩm silica gel vào trong hộp chứa bạc. Mục tiêu là duy trì độ ẩm tương đối (RH) bên trong hộp ở mức 40-50%.4
- “Sạc” lại Silica Gel: Khi các hạt silica gel chuyển màu (thường từ xanh sang hồng), chúng đã bão hòa hơi ẩm. Bạn có thể tái sử dụng chúng bằng cách sấy trong lò vi sóng hoặc lò nướng ở nhiệt độ thấp theo hướng dẫn của nhà sản xuất để làm bay hơi nước.
- Vệ sinh nhẹ nhàng: Khi cần làm sạch, phương pháp được các viện bảo tồn khuyên dùng là rửa nhẹ bằng nước ấm và xà phòng dịu nhẹ, không chứa phốt phát. Dùng tay hoặc một miếng bọt biển mềm, sau đó rửa sạch và lau khô ngay lập tức bằng vải mềm.3
- Nói không với chất mài mòn: Tuyệt đối không bao giờ dùng kem đánh răng, baking soda dạng bột nhão, hay bất kỳ chất tẩy rửa gia dụng nào có tính mài mòn. Chúng chính là kẻ thù số một của các chi tiết tinh xảo và dấu dập.3 Nếu cần làm sáng bóng cho trang sức hiện đại, hãy ưu tiên các dung dịch chuyên dụng như nước rửa bạc và tuân thủ cẩn thận hướng dẫn sử dụng.
Hỏi – đáp chi tiết
Có nên khắc hoặc dập lại một dấu hallmark đã bị mờ không?
Câu trả lời trực tiếp: Không, tuyệt đối không nên. Đây được xem là hành động phá hoại giá trị sưu tầm và có thể là bất hợp pháp ở nhiều quốc gia.
Giải thích chi tiết: Việc khắc hay dập lại một dấu mòn sẽ phá vỡ tính nguyên bản lịch sử của vật phẩm. Giá trị của đồ cổ nằm ở sự chân thật của nó, bao gồm cả những dấu vết của thời gian. Một dấu dập mòn tự nhiên vẫn là một bằng chứng lịch sử, nó kể câu chuyện về hành trình của món đồ. Ngược lại, một dấu bị can thiệp lại kể một câu chuyện sai lệch. Trên thị trường quốc tế, hành động này bị coi là một hình thức “làm giả” và sẽ khiến món đồ bị các nhà đấu giá, chuyên gia và nhà sưu tầm nghiêm túc từ chối.
Phân tích đa chiều:
- Góc độ pháp lý: Như đã đề cập, Đạo luật Hallmarking 1973 của Anh coi việc thay đổi dấu dập là một tội hình sự.2 Điều này phản ánh tầm quan trọng của việc bảo vệ tính toàn vẹn của hệ thống kiểm định.
- Góc độ kinh tế: Thay vì “phục hồi” giá trị, hành động này sẽ hủy hoại nó. Một món đồ có dấu mòn vẫn có thể được bán, dù giá thấp hơn. Nhưng một món đồ có dấu bị can thiệp sẽ chỉ còn giá trị của kim loại.
- Góc độ kỹ thuật: Việc khắc lại bằng tay không bao giờ có thể tái tạo chính xác con dấu gốc được dập bằng máy. Sự khác biệt dù nhỏ nhất cũng sẽ bị các chuyên gia phát hiện dễ dàng.
Lời khuyên hành động: Hãy chấp nhận tình trạng mòn của dấu dập như một phần lịch sử của món đồ. Thay vì can thiệp vật lý, hãy ghi lại tình trạng đó một cách trung thực khi mô tả vật phẩm. Nếu cần xác định thành phần kim loại, hãy sử dụng các phương pháp không phá hủy như phân tích XRF.
Dùng kem đánh răng để làm sạch bạc có an toàn không?
Câu trả lời trực tiếp: Không, đây là một trong những sai lầm phổ biến và tai hại nhất. Kem đánh răng sẽ gây ra những tổn thương vĩnh viễn cho bề mặt bạc.
Giải thích chi tiết: Thành phần của kem đánh răng, ngoài các hoạt chất làm sạch, luôn chứa các hạt mài mòn (abrasives) như hydrated silica, canxi cacbonat… để loại bỏ mảng bám trên men răng. Men răng là một trong những vật liệu cứng nhất trong cơ thể người, trong khi bạc lại là một kim loại tương đối mềm. Khi bạn chà kem đánh răng lên bạc, các hạt mài mòn này sẽ hoạt động như giấy nhám siêu mịn, tạo ra vô số vết xước li ti trên bề mặt và mài mòn dần các chi tiết chạm khắc cũng như dấu dập.3
Phân tích đa chiều:
- Hư hỏng vật lý: Các vết xước làm bề mặt bạc mất đi độ bóng mịn tự nhiên. Các cạnh sắc nét của dấu dập sẽ bị bo tròn, và theo thời gian, các chi tiết sẽ mờ dần đi.
- Mất đi Patina: Đối với đồ cổ, lớp “patina” – lớp oxy hóa tự nhiên hình thành trong các khe, kẽ của hoa văn qua hàng trăm năm – lại được các nhà sưu tầm đánh giá cao. Nó tạo ra chiều sâu và vẻ đẹp của thời gian. Kem đánh răng sẽ phá hủy lớp patina quý giá này.
- Bối cảnh Việt Nam: Lời khuyên dùng kem đánh răng để làm sạch bạc rất phổ biến trong các mẹo vặt gia đình tại Việt Nam. Điều quan trọng là phải nhận ra rằng phương pháp này có thể phù hợp với các món đồ hiện đại, không có giá trị sưu tầm, nhưng lại là “án tử” đối với bạc cổ.
Lời khuyên hành động: Hãy sử dụng các sản phẩm chuyên dụng để làm sạch bạc, chẳng hạn như kem/dung dịch đánh bóng bạc của các thương hiệu uy tín, và luôn dùng vải mềm. Đối với việc vệ sinh định kỳ, phương pháp an toàn nhất vẫn là rửa bằng nước ấm và xà phòng dịu nhẹ.
Ở Việt Nam, làm sao để biết chắc là bạc thật nếu dấu dập mờ hẳn?
Câu trả lời trực tiếp: Khi dấu dập không còn là nguồn thông tin đáng tin cậy, bạn nên mang vật phẩm đến các trung tâm kiểm định kim loại quý uy tín để kiểm tra bằng phương pháp khoa học.
Giải thích chi tiết: Phương pháp hiện đại, chính xác và phổ biến nhất hiện nay là phổ huỳnh quang tia X (X-Ray Fluorescence, hay XRF). Đây là một kỹ thuật phân tích không phá hủy. Máy phân tích XRF sẽ chiếu một chùm tia X vào bề mặt vật phẩm. Các nguyên tử kim loại trong mẫu sẽ hấp thụ năng lượng này và phát ra tia X thứ cấp đặc trưng cho từng nguyên tố. Bằng cách đo năng lượng và cường độ của các tia X thứ cấp này, máy có thể xác định chính xác tỷ lệ phần trăm của từng kim loại có trong hợp kim (ví dụ: 92.5% bạc, 7.5% đồng) mà không hề làm tổn hại đến vật phẩm.
Phân tích đa chiều:
- Ưu điểm của XRF: Nhanh chóng (chỉ mất vài giây), chính xác, và quan trọng nhất là không phá hủy mẫu. Điều này hoàn toàn trái ngược với phương pháp thử axit truyền thống, vốn yêu cầu phải mài một phần nhỏ của vật phẩm lên đá thử và nhỏ axit, gây ra hư hỏng vật lý.
- Các địa chỉ uy tín tại Việt Nam: Bạn có thể tìm đến các phòng lab của các công ty lớn và uy tín trong ngành kim hoàn như DOJILAB, PNJ Lab, hoặc SJC Lab. Họ cung cấp dịch vụ kiểm định và sẽ cấp cho bạn một chứng thư ghi rõ thành phần và hàm lượng kim loại.
- Sự khác biệt cần hiểu rõ: Cần lưu ý rằng, kết quả kiểm định này chỉ cho bạn biết về thành phần vật chất (nó có phải là bạc Sterling hay không), chứ không cho bạn biết về nguồn gốc lịch sử (nó được làm ở đâu, khi nào, bởi ai). Dù vậy, việc xác nhận được chất liệu cũng đã là một bước rất quan trọng để định giá trị cơ bản của món đồ.
Lời khuyên hành động: Nếu bạn đang cân nhắc mua một món đồ bạc cổ có dấu mờ với giá trị cao, hãy yêu cầu người bán cung cấp chứng thư kiểm định thành phần, hoặc thỏa thuận cùng nhau mang đi kiểm định. Chi phí cho việc này không lớn nhưng có thể giúp bạn tránh được một quyết định sai lầm đắt giá.
Lời kết
Tình trạng của dấu dập không chỉ là một chi tiết nhỏ, mà là yếu tố có mối liên hệ trực tiếp và không thể tách rời với giá trị của một món đồ bạc cổ. Chúng là những con dấu xác thực của lịch sử, và sự mài mòn của chúng cũng chính là sự xói mòn của giá trị sưu tầm. Việc cố gắng “sửa chữa” hay “tút tát” một dấu dập mờ là một sai lầm không thể cứu vãn. Thay vào đó, việc bảo tồn một cách chủ động thông qua các phương pháp vệ sinh nhẹ nhàng và kiểm soát môi trường lưu trữ chặt chẽ là con đường duy nhất để bảo vệ và lưu truyền những di sản quý giá này, đặc biệt trong điều kiện khí hậu đầy thách thức của Việt Nam. Việc hiểu về di sản bạc cổ cũng giúp chúng ta trân trọng hơn các thiết kế trang sức bạc nữ S925 hiện đại, vốn được chế tác với tiêu chuẩn rõ ràng ngay từ đầu.
Tài liệu tham khảo
- Lyon & Turnbull. How to Read Silver Hallmarks. Nguồn: https://www.lyonandturnbull.com/stories/how-to-read-silver-hallmarks
↩︎ - UK Parliament. Hallmarking Act 1973. Nguồn: https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1973/43
↩︎ - Canadian Conservation Institute (CCI). Silver – Care and Tarnish Removal. Nguồn: https://www.canada.ca/en/conservation-institute/services/conservation-preservation-publications/canadian-conservation-institute-notes/care-silver.html
↩︎ - US National Park Service. Caring for Silver and Copper Alloy Objects (Conserve O Gram 10/2). Nguồn: https://www.nps.gov/museum/publications/conserveogram/10-02.pdf
↩︎ - Birmingham Assay Office. Search Hallmark Date Letters. Nguồn: https://theassayoffice.com/date-letters
↩︎
